بارزترین تفاوت حکم و قرار در این است که با صدور حکم پرونده مختومه می شود اما با صدور قرار پرونده همچنان باز و مفتوح باقی می ماند. اگر به هر دلیلی با پرونده های حقوقی و کیفری درگیر هستید توصیه می کنیم با مفاهیم مرتبط آشنا شوید تا با اخذ تصمیمات اشتباه، روند پرونده را علیه خود نکنید. بدین منظور تصمیم گرفتیم این مطلب را به بررسی تفاوت حکم و قرار اختصاص دهیم و آگاهی شما عزیزان را در این خصوص بالا ببریم.
تفاوت حکم و قرار در حقوق: مفاهیم و کاربردها
احتمالا تاکنون برای شما پیش آمده باشد که درگیر پرونده های حقوقی و کیفری شده اما به دلیل عدم آشنایی با تفاوت حکم و قرار مشکلات زیادی را تجربه کرده باشید. قطعا یک اقدام اشتباه می تواند شما را دچار دردسرهای زیادی کند. این موضوع می تواند راجع به مشکلات حقوقی بعد از ثبت شرکت نیز صدق کند.
اگر بخواهیم حکم و قرار را به زبان عامیانه شرح دهیم تا درک آن برای تمام خوانندگان این مطلب آسان شود باید بگوییم که دادگاه بعد از آنکه یک پرونده را به طور کامل و دقیق بررسی کرد رای خود را صادر می کند. این رای می تواند حکم یا قرار باشد.
شرح انواع حکم و قرار در نظام حقوقی ایران
- حکم: طبق ماده 299 قانون آیین دادرسی دادگاه ها، هنگامی که قاضی پرونده را بررسی و از وضعیت آن مطلع می شود اقدام به صدور رای می کند. در این حالت می توان گفت که حکم را صادر کرده است. این رای قطعی و برای دعوا صادر شده و نشان می دهد که دادگاه تشخیص خود را به طور کامل بیان کرده و پرونده مختومه شده است. لازم به ذکر است که صدور حکم بر اساس ماهیت دعوا یا قاطع به دعوا می باشد. در غیر این صورت ممکن رای، قرار باشد نه حکم !
- قرار: در ماده مذکور یعنی 299 قانون آیین دادرسی دادگاه ها اگر رای دادگاه مربوط به ماهیت دعوا یا قاطع آن نباشد از حالت حکم خارج شده و قرار نامیده می شود. در اغلب مواقع دادگاه برای آنکه به یک حکم قطعی برسد و شرایط دعوا را بررسی کند، اعلام قرار می کند و پرونده را همچنان باز نگه می دارد. بعد از بررسی های کامل، اقدام به صدور رای قطعی و حکم خواهد کرد.
تفاوت های کلیدی بین حکم و قرار در دادرسی های قضائی
- بارزترین تفاوت حکم و قرار در مختومه شدن یا نشدن پرونده است. همان طور که اشاره شد صدور رای باعث مختومه شدن پرونده و صدور قرار موجب باز ماندن پرونده می شود.
- با صدور حکم، امکان اعتراض به آن وجود دارد و آثاری مانند حبس، مجازات نقدی و …. را به همراه خواهد داشت. اما در شرایط قرار هیچ اعتراضی وارد نیست. زیرا طرفین محکوم نشده اند و هنوز پرونده در حال بررسی است.
- صدور حکم باید راجع به ماهیت دعوا و پرونده باشد و می تواند به طور کلی یا جزئی صادر شود. اما قرار بر مبنای ماهیت پرونده نیست و اهداف مختلفی را شامل می شود. به طور مثال شبیه سازی شرایط وقوع جرم، بررسی های بیشتر و … از اهداف صدور قرار محسوب می شوند.
- حکم صرفا توسط قاضی دادگاه صادر می شود. اما قرار از سوی مقامات دادسرا یعنی دادیار و بازپرس صادر خواهد شد.
نقش حکم و قرار در روند رسیدگی به پرونده ها
آرایی که از طریق مراجع قضایی و دادگاه ها صادر می شود شامل دو نوع حکم و قرار می باشد. با صادر شدن حکم شاهد مختومه شدن پرونده خواهیم بود. زیرا حکم زمانی صادر می شود که بررسی های لازم و کافی در خصوص یک پرونده انجام شده و رای نهایی آن صادر می شود. اما صدور قرار به معنای آن است که هنوز حکم قطعی صادر نشده و پرونده نیاز به بررسی های بیشتر دارد. در این حالت پرونده مختومه نشده و از دادگاه رسیدگی کننده خارج نمی شود. بعد از اتمام بررسی های لازم، قرار به حکم تبدیل خواهد شد و امکان اعتراض به آن وجود دارد. در اغلب مواقع با اعتراض کردن شاهد تخفیف در حکم خواهیم بود. اما در برخی مواقع خیر !
آیا هر حکم یا قراری قابل تجدیدنظر است؟
هنگامی که دادگاه رای مقتضی را صادر می کند مهلتی را برای درخواست تجدیدنظر طرفین تعیین کرده تا آن ها بتوانند به رای موردنظر اعتراض کنند. قطعا نمی توان به همه حکم ها و قرارها اعتراض کرد. در این بخش به تفاوت حکم و قرار راجع به امکان تجدیدنظر آن ها صحبت می کنیم:
حکم های قابل تجدیدنظر
- تمام رای های صادره از دادگاه عمومی و انقلاب در امور حقوقی که قطعی هستند.
- دعاوی مالی که ارزش چیزی که خواهان از دعوا مطالبه می کند بیشتر از 300 هزارتومان باشد.
- تمام حکم های صادره در دعوای غیرمالی قابل تجدیدنظر هستند.
- اگر صدور حکم راجع به اصل دعوا یا متفرعات آن باشد امکان تجدیدنظر وجود دارد.
قرارهای قابل تجدیدنظر
- قرار رد دادخواست یا ابطال آن که از سوی دادگاه صادر می شوند.
- قرار عدم استماع دعوا یا رد آن
- قرار سقوط دعوا
- قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
آیا حکم و قرار از یک نوع اعتبار برخوردار هستند؟
قطعا تفاوتی از نظر اعتبار میان حکم و قرار نیست. هنگامی که حکم صادر می شود و پرونده مختومه می شود دیگر نمی توان با همان موضوع و طرفین اقدام به اقامه دعوا کرد. در واقع می توان گفت که میان امر قضاوت شده و امر مختومه تفاوتی وجود ندارد و هر دوی آن ها از اعتبار یکسانی برخوردار هستند.
چرا قانونگذار در برخی پرونده ها حکم صادر می کند و در برخی دیگر قرار؟
اگر به تفاوت حکم و قرار توجه کرده باشید به خوبی می دانید که اگر دادگاه یک پرونده را به طور کامل بررسی کرده باشد و از وضعیت آن آگاه باشد، اقدام به صدور حکم می کند. این حکم قطعی است و در برخی از مواقع نیز قابل تجدیدنظر خواهی می باشد. اما اگر دادگاه به زمان بیشتری برای بررسی پرونده و انجام کارهایی از جمله شبیه سازی صحنه جرم نیاز داشته باشد اقدام به صدور قرار می کند. بعد از آنکه وضعیت پرونده روشن شد و دادگاه به رای قطعی رسید، حکم را صادر خواهد کرد.
آیا می توان حکم و قرار را به طور همزمان صادر کرد؟
خیر! دادگاه بعد از بررسی یک پرونده و آگاهی از وضعیت او اقدام به صدور یک رای می کند. این رای می تواند حکم یا قرار باشد و معمولا اقدام به صدور هر دوی آن ها به طور همزمان نمی شود.
تفاوت در نحوه اجرای حکم و قرار
دیگر تفاوت حکم و قرار در نحوه اجرای آن هاست. حکم بعد از صدور لازم الاجراست و پرونده را مختومه می کند. اما با صدور رای قرار پرونده همچنان باز است و حکم بعد از بررسی های بعدی صادر خواهد شد.
به عنوان کلام پایانی باید به این نکته اشاره کرد که اگر قصد انجام فعالیت های تجاری، اقتصادی، صنعتی و … دارید و یا در سایر زمینه های کسب و کار فعالیت می کنید باید حتما با مفاهیم حقوقی آشنا باشید. تنها در این صورت است که می توانید از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرده و در صورت درگیر شدن با پرونده های قضایی، آن را به نفع خود جلو ببرید. اگر شما مدیر یک کسب و کار هستید و یا بعد از ثبت شرکت دچار مشکلات حقوقی شده اید می توانید سوالات و ابهامات خود را با کارشناسان هلدینگ درخشان در میان بگذارید.
